Want deze hals-over-kop georganiseerde reis stond geheel in het teken van Wim, hun zwager. Terwijl ze honderduit vertellen, wordt me regelmatig een mobieltje toegeschoven. Telkens zie ik op het display een andere foto van vier stellen en drie honden. Soms zitten ze op een bankje in de natuur, soms doen ze zich te goed aan allerlei lekkernijen en soms lopen ze in de bergen. Het is duidelijk dat ze met volle teugen genieten. Het plezier spat bijna van het telefoonschermpje af. Op mijn vraag wie Wim is, wijzen ze een gebruinde, oudere man aan. Hij ziet er topfit uit. Maar schijn bedriegt blijkbaar…
Losse vertelsels vormen zijn verhalen. Verhalen die altijd over zijn jeugd gaan, over de vroegere vakanties in Zoutelande en over de familiereisjes naar Oostenrijk.
Wim is 60 jaar en getrouwd met een zus van Wilma. Zo’n vier jaar geleden kreeg hij de diagnose dementie. Langzaam zagen ze hem veranderen van een succesvol, zelfstandig ondernemer in iemand die hulp nodig heeft bij het strikken van zijn veters. Tegenwoordig gaat Wim twee keer per week wandelen met Roger, allebei met hun eigen hond. Hun tochten leiden vaak naar een veldweg tussen twee dorpen, een weg die Wim al sinds zijn jeugd kent. En precies daar haalt Wim graag herinneringen op. Af en toe springt hij daarbij van de hak op de tak. Losse vertelsels vormen zijn verhalen. Verhalen die altijd over zijn jeugd gaan, over de vroegere vakanties in Zoutelande en over de familiereisjes naar Oostenrijk.
“Dus”, vraag ik aan Roger, “luister je eigenlijk elke week naar hetzelfde?” “Ja”, antwoordt hij en haalt zijn schouders op. “Maar tijdens zo’n wandeling kwam ik wel op het idee om nog eens een familievakantie naar Oostenrijk te organiseren”, voegt hij eraan toe. Hij wendt zijn blik af en zegt zachtjes: “wie weet hoe lang het nog duurt totdat hij ons niet meer herkent.”
Wilma neemt het stokje snel over en vervolgt: “Iedereen was razend enthousiast. Binnen een paar dagen hadden we alles geregeld: wie met wie zou reizen, hotel, alles gewoon!” En Wim? Die was zo blij als een kind. Al twee weken voor vertrek liep hij de hele tijd met zijn Oostenrijkse hoed op. Hij haalde zelfs oude wegenkaarten van zolder. Kaarten die hij nog wel herkende, maar niet meer kon lezen.
“Maar hoe is de vakantie nou verlopen?”, vraag ik ongeduldig. Wat volgt, is een reeks van verhalen. De ene keer grappig, dan weer ontroerend of confronterend. Wim heeft zijn gezelschap in Oostenrijk regelmatig weten te verbazen, hoor ik. Die keer bijvoorbeeld dat het hem voor het eerst in tijden lukte om zelfstandig zijn jas dicht te ritsen. Of toen hij tijdens een bergwandeling ineens begon te fluiten; een geluid wat ze in jaren niet gehoord hadden. Wim floot vroeger altijd, bij alles wat hij deed. Maar de afgelopen jaren was hij hier bijna onopgemerkt mee gestopt. Iets wat zijn reisgenoten zich pas realiseerden toen ze het vorige week weer hoorden. Zo maar, uit het niets. Als een kleine verrassing van Wim. Een cadeautje dat de vakantie nog specialer maakte.
Natuurlijk was het ook confronterend om te zien dat Wim al bij zo veel alledaagse handelingen hulp nodig heeft. “Dat zie je pas echt wanneer je 24 uur per dag bij elkaar bent”, zegt Wilma. “Dan besef je ook hoe zwaar het voor mijn zus moet zijn”, gaat ze verder. “Zij raakt haar partner steeds meer kwijt en daarmee ook de grip op haar eigen leven. We hebben ook met zijn allen geprobeerd haar een paar dagen te ontlasten door samen voor Wim te zorgen.” “Inderdaad”, vult Roger aan: “zonder het af te spreken, hielden we Wim om de beurt in de gaten. Na een tijdje nam de één deze taak als vanzelf over van de ander.”
“Wat bijzonder mooi van jullie”, wil ik hen als compliment meegeven. Beiden wuiven dit echter meteen weg. “Niks bijzonders”, besluit Roger, “ik vind dat normaal.”
Het is al laat wanneer ik naar huis loop. Mijn gedachten zijn bij Wim. Ik zie steeds die ene foto voor me. Wim, zittend op een terrasje in Oostenrijk, stevige wandelschoenen, korte broek, hoedje op en een stralende glimlach. De duim van zijn rechterhand opgestoken, bijna achteloos. Zo maar een vakantiekiekje waarvan er ontelbare op social media rondgaan. En toch is deze foto bijzonder. Zijn vrouw, schoonzussen en zwagers zijn onbewust begonnen met het maken en vastleggen van mooie herinneringen. Voor straks. Ze willen niet denken aan de dag dat de normale, dagelijkse dingen voor Wim misschien een strijd gaan vormen. En zeker niet aan de dag dat zijn herinneringen misschien zó versnipperd zijn, dat ze als zand tussen zijn vingers doorglippen.
Mensen die ergens in de diepte nog steeds jouw ziel herkennen. Mensen die van je houden, toen en nu.
Geen van allen durft hier ook maar aan te denken, laat staan over te praten. En daarom blijven ze met Wim in het hier en nu. Ze communiceren met hem op het niveau dat hij die dag aankan. Ze geven hem echte aandacht en maken het hem naar de zin. En misschien maakt hen dit wel tot de mantelzorgers die iedereen zich zou wensen. Mensen die met je meelopen door al je schemerwerelden heen en je bij de hand nemen wanneer je de weg echt niet meer weet. Mensen die ergens in de diepte nog steeds jouw ziel herkennen. Mensen die van je houden, toen en nu.
En plots krijgt die achteloos opgestoken duim van Wim een totaal andere betekenis. Wat nou als hij dit allemaal al weet en voelt? Wat nou als hij beseft dat hij gezegend is met een onverwoestbaar vangnet dat gedragen wordt door zijn vrouw en schoonfamilie?
Dan wordt dat duimpje plotseling een dank-jullie-wel voor zijn mantelzorgers. Wel een achteloos duimpje. Want de zussen en hun mannen vinden het helemaal niet zo bijzonder wat ze allemaal doen. Ze vinden het eigenlijk heel normaal.
Maar wat nou als Wim daar anders over denkt? Wat nou als zijn opgestoken duim zijn waardering voor jullie symboliseert? En wat nou als hij daarin gelijk heeft? Is Wim dan niet zeer scherp van geest om te zien dat jullie kanjers zijn? Zijn kanjers!
